సంక్షేప రామాయణం
శ్రీమద్వాల్మీకీయే రామాయణే బాలకాండమ్ ।
అథ ప్రథమస్సర్గః ।
తపస్స్వాధ్యాయనిరతం తపస్వీ వాగ్విదాం వరమ్ ।
నారదం పరిపప్రచ్ఛ వాల్మీకిర్మునిపుంగవమ్ ॥ 1 ॥
కోఽన్వస్మిన్ సామ్ప్రతం లోకే గుణవాన్ కశ్చ వీర్యవాన్ ।
ధర్మజ్ఞశ్చ కృతజ్ఞశ్చ సత్యవాక్యో దృఢవ్రతః ॥ 2 ॥
చారిత్రేణ చ కో యుక్తః సర్వభూతేషు కో హితః ।
విద్వాన్ కః కస్సమర్థశ్చ కశ్చైకప్రియదర్శనః ॥ 3 ॥
ఆత్మవాన్ కో జితక్రోధో ద్యుతిమాన్ కోఽనసూయకః ।
కస్య బిభ్యతి దేవాశ్చ జాతరోషస్య సంయుగే ॥ 4 ॥
ఏత దిచ్ఛామ్యహం శ్రోతుం పరం కౌతూహలం హి మే ।
మహర్షే! త్వం సమర్థోఽసి జ్ఞాతు మేవం విధం నరమ్ ॥ 5 ॥
శ్రుత్వా చైతత్త్రిలోకజ్ఞో వాల్మీకే ర్నారదో వచః ।
శ్రూయతా మితి చామన్త్య్ర ప్రహృష్టో వాక్య మబ్రవీత్ ॥ 6 ॥
బహవో! దుర్లభాశ్చైవ యే త్వయా కీర్తితా గుణాః ।
మునే వక్ష్యా మ్యహం బుద్ధ్వా తైర్యుక్త శ్శ్రూయతాం నరః ॥ 7 ॥
ఇక్ష్వాకువంశ ప్రభవో రామో నామ జనై శ్శ్రుతః ।
నియతాత్మా మహావీర్యో ద్యుతిమాన్ ధృతిమాన్ వశీ ॥ 8 ॥
బుద్ధిమాన్ నీతిమాన్ వాగ్మీ శ్రీమాన్ శత్రునిబర్హణః ।
విపులాంసో మహాబాహుః కంబుగ్రీవో మహాహనుః ॥ 9 ॥
మహోరస్కో మహేష్వాసో గూఢజత్రు రరిందమః ।
ఆజానుబాహు స్సుశిరాః సులలాట స్సువిక్రమః ॥ 10 ॥
సమ స్సమవిభక్తాంగః స్నిగ్ధవర్ణః ప్రతాపవాన్ ।
పీనవక్షా విశాలాక్షో లక్ష్మీవాన్ శుభలక్షణః ॥ 11 ॥
ధర్మజ్ఞః సత్యసంధశ్చ ప్రజానాం చ హితే రతః ।
యశస్వీ జ్ఞానసంపన్నః శుచిర్వశ్యః సమాధిమాన్ ॥ 12 ॥
ప్రజాపతిసమః శ్రీమాన్ ధాతా రిపునిషూదనః ।
రక్షితా జీవలోకస్య ధర్మస్య పరిరక్షితా ॥ 13 ॥
రక్షితా స్వస్య ధర్మస్య స్వజనస్య చ రక్షితా ।
వేదవేదాంగ తత్త్వజ్ఞో ధనుర్వేదే చ నిష్ఠితః ॥ 14 ॥
సర్వశాస్త్రార్థ తత్త్వజ్ఞో స్మృతిమాన్ ప్రతిభానవాన్ ।
సర్వలోక ప్రియ స్సాధుః అదీనాత్మా విచక్షణః ॥ 15 ॥
సర్వదాభిగతః సద్భిః సముద్ర ఇవ సింధుభిః ।
ఆర్య స్సర్వసమశ్చైవ సదైక ప్రియదర్శనః ॥ 16 ॥
స చ సర్వగుణోపేతః కౌసల్యానందవర్ధనః|
సముద్ర ఇవ గామ్భీర్యే ధైర్యేణ హిమవానివ ॥ 17
విష్ణునా సదృశో వీర్యే సోమవత్త్రియ దర్శనః|
కాలాగ్ని సదృశః క్రోధే క్షమయా పృథివీసమః|| 18
ధనదేన సమస్త్యాగే సత్యే ధర్మ ఇవాపరః|
త మేవంగుణసమ్పన్నం రామం సత్యపరాక్రమమ్ || 19
జ్యేష్ఠం శ్రేష్ఠగుణై ర్యుక్తం ప్రియం దశరథ స్సుతమ్ |
ప్రకృతీనాం హితై ర్యుక్తం ప్రకృతి ప్రియ కామ్యయా|| 20
యౌవరాజ్యేన సంయోక్తు మైచ్ఛ తీత్యా మహీపతిః|
తస్యాభి షేక సమ్భారాన్ దృష్ట్వా భార్యా థ కైకయీ॥ 21
పూర్వం దత్తవరా దేవీ వరమేన మయాచత।
వివాసనం చ రామస్య భరతస్యాభిషేచనమ్|| 22
స తస్య వచనా చ్చైవ ధర్మపాశేన సంయతః|
వివాసయామాస సుతం రామం దశరథః ప్రియమ్ || 23
స జగామ వనం వీరః ప్రతిజ్ఞా మనుపాలయన్|
పితు ర్వచననిర్దేశాత్ కైకేయ్యాః ప్రియకారణాత్ | 24
తం ప్రజన్తం ప్రియో భ్రాతా లక్ష్మణో నుజగామ హ|
స్నేహా ద్వినయసంపన్నః సుమిత్రానన్దవర్ధనః || 25
భ్రాతరం దయితో భ్రాతుః సౌభ్రాత్ర మనుదర్శయన్ |
రామస్య దయితా భార్యా నిత్యం ప్రాణసమాహితా॥ 26
జనకస్య కులే జాతా దేవమాయేవ నిర్మితా|
సర్వలక్షణ సమ్పన్నా నారీణా ముత్తమా వధూః॥ 27
సీతా ప్యనుగతా రామం శశినం రోహిణీ యథా|
పౌరై రనుగతో దూరం పిత్రా దశరథేన చ॥ 28
శృంగిబేర పురే సూతం గంగాకూలే వ్యసర్జయత్ |
గుహ మాసాద్య ధర్మాత్మా నిషాదాధిపతిం ప్రియమ్ || 29
గుహేన సహితో రామో లక్ష్మణేన చ సీతయా|
తే వనేన వనం గత్వా నదీ స్తీర్వా బహూదకాః || 30
చిత్రకూట మనుప్రాప్య భరద్వాజస్య శాసనాత్ |
రమ్య మావసథం కృత్వా రమమాణా వనే త్రయః॥ 31
దేవగంధర్వ సఙ్కాశాః తత్ర తే న్యవసన్ సుఖమ్|
చిత్రకూటం గతే రామే పుత్రశోకాతుర స్తదా|| 32
రాజా దశరథ స్స్వర్గం జగామ విలపన్ సుతమ్ |
మృతే తు తస్మిన్ భరతో వసిష్ఠ ప్రముఖై ర్ద్విజైః|| 33
నియుజ్యమానో రాజ్యాయ నైచ్ఛ ద్రాజ్యం మహాబలః|
స జగామ వనం వీరో రామపాద ప్రసాదకః|| 34
గత్వా తు స మహాత్మానం రామం సత్యపరాక్రమమ్ |
అయాచ ద్య్రతరం రామం ఆర్యభావపురస్కృతః ॥ 35
త్వమేవ రాజా ధర్మజ్ఞ ఇతి రామం వచో బ్రవీత్ |
రామోపి పరమోదారః సుముఖ స్సుమహాయశాః|| 36
నచైచ్ఛ త్పితు రాదేశాత్ రాజ్యం రామో మహాబలః|
పాదుకే చాస్య రాజ్యాయ వ్యాసం దత్వా పునః పునః|| 37
నివర్తయామాస తతో భరతం భరతాగ్రజః|
స కామ మనవాప్యైవ రామపాదా వుపస్పృశన్ || 38
నన్దిగ్రామేకరోద్రాజ్యం రామాగమన కాంక్షయా|
గతే తు భరతే శ్రీమాన్ సత్యసన్ధ జితేన్డ్రియః॥ 39
రామస్తు పునరాలక్ష్య నాగరస్య జనస్య చ|
తత్రాగమన మేకాగ్రో దణ్ణకాన్ ప్రవివేశ హ॥ 40
ప్రవిశ్య తు మహారణ్యం రామో రాజీవలోచనః |
విరాధం రాక్షసం హత్వా శరభంగం దదర్శ హ॥ 41
సుతీక్ష్ణం చాప్యగస్త్యఞ్చ అగస్త్య భ్రాతరం తథా|
అగస్త్య వచనా చ్చైవ జగ్రాహైన్ద్రం శరాసనమ్|| 42
ఖడ్గం చ పరమ ప్రీతః తూణీ చాక్షయ సాయకౌ|
వసత స్తస్య రామస్య వనే వనచరై స్సహ|| 43
ఋషయో భ్యాగమన్ సర్వే వధాయాసుర రక్షసామ్ |
స తేషాం ప్రతిశుశ్రావ రాక్షసానాం తథా వనే ॥ 44
ప్రతిజ్ఞాతశ్చ రామేణ వధ స్సంయతి రక్షసామ్ |
ఋషీణామగ్ని కల్పానాం దణ్డకారణ్య వాసినామ్|| 45
తేన తత్రైవ వసతా జనస్థాననివాసినీ|
విరూపితా శూర్పణఖా రాక్షసీ కామరూపిణీ|| 46
తత శ్శూర్పణఖావాక్యాత్ ఉద్యుక్తాన్ సర్వరాక్షసాన్ |
ఖరం త్రిశిరసం చైవ దూషణం చైవ రాక్షసమ్ || 47
నిజఘాన రణే రామః తేషాంచైన పదానుగాన్|
వనే తస్మి న్నివసతా జనస్థాన నివాసినామ్|| 48
రక్షసాం నిహతా న్యాసన్ సహస్రాణి చతుర్దశ |
తతో జ్ఞాతివధం శ్రుత్వా రావణః క్రోధమూర్ఛితః|| 49
సహాయం వరయామాస మారీచం నామ రాక్షసమ్ |
వార్యమాణ స్సుబహుశో మారీచేన స రావణః|| 50
న నిరోధో బలవతా క్షమో రావణ! తేన తే |
అనాదృత్య తు తద్వాక్యం రావణః కాలచోదితః|| 51
జగామ సహమారీచః తస్యాశ్రమపదం తదా|
తేన మాయావినా దూరం అపనాహ్య నృపాత్మజౌ || 52
జహార భార్యాం రామస్య గృధ్రం హత్వా జటాయుషమ్ |
గృధ్రఞ్చ నిహతం దృష్ట్వా హృతాం శ్రుత్వా చ మైథిలీమ్|| 53
రాఘవ శ్శోకసన్తప్తో విలలాపాకులేన్డ్రియః|
తత స్తేనైవ శోకేన గృధ్రం దగ్ధ్వా జటాయుషమ్|| 54
మార్గమాణో వనే సీతాం రాక్షసం సన్దదర్శ హ
కబన్దం నామ రూపేణ వికృతం ఘోర దర్శనమ్|| 55
తం నిహత్య మహాబాహుః దదాహ స్వర్గతశ్చ సః |
స చాస్య కథయామాస శబరీం ధర్మచారిణీమ్|| 56
శ్రమణీం ధర్మనిపుణాం అభిగచ్ఛేతి రాఘవ
సోభ్యగచ్ఛ న్మహాతేజాః శబరీం శత్రుసూదనః|| 57
శబర్యా పూజితస్సమ్యక్ రామో దశరథాత్మజః|
పమ్పాతీరే హనుమతా సఙ్గతో వానరేణ హ || 58
హనుమద్వచనా చ్చైవ సుగ్రీవేణ సమాగతః|
సుగ్రీవాయ చ తత్సర్వం శంస ద్రామో మహాబలః || 59
ఆదిత స్తద్యథావృత్తం సీతాయా శ్చ విశేషతః|
సుగ్రీవ శ్చాపి తత్సర్వం శ్రుత్వా రామస్య వానరః || 60
చకార సఖ్యం రామేణ ప్రీతశ్చై వాగ్నిసాక్షికమ్ |
తతో వానరరాజేన వైరానుకథనం ప్రతి॥ 61
రామాయావేదితం సర్వం ప్రణయా ద్దుఃఖితేన చ |
ప్రతిజ్ఞాతం చ రామేణ తదా వాలివధం ప్రతి॥ 62
వాలినశ్చ బలం తత్ర కథయామాస వానరః |
సుగ్రీవ శ్శజ్కిత శ్చాసీత్ నిత్యం వీర్యేణ రాఘవే॥ 63
రాఘవ ప్రత్యయార్థం తు దుందుభేః కాయ ముత్తమమ్ |
దర్శయామాస సుగ్రీవో మహాపర్వత సన్నిభమ్| 64
ఉత్స్మయిత్వా మహాబాహుః ప్రేక్ష్య చాస్థి మహాబలః |
పాదాంగుష్టేన చిక్షేప సమ్పూర్ణం దశయోజనమ్ || 65
బిభేద చ పున స్సాలాన్ సప్లైకేన మ హేషుణా|
గిరిం రసాతలం చైవ జనయన్ ప్రత్యయం తదా| 66
తతః ప్రీతమనా స్తేన విశ్వస్త స్స మహాకపిః |
కిష్కిన్దాం రామసహితో జగామ చ గుహాం తదా || 67
తతో గర్జ ద్ధరివరః సుగ్రీవో హేమపింగళః |
తేన నాదేన మహతా నిర్జగామ హరీశ్వరః ॥ 68
అనుమాన్య తదా తారాం సుగ్రీవేణ సమాగతః|
నిజఘాన చ తత్రైనం శరేణైకేన రాఘవః| 69
తత స్సుగ్రీవవచనాత్ హత్వా వాలిన మాహవే |
సుగ్రీవ మేవ తద్రాజ్యే రాఘవః ప్రత్యపాదయత్ || 70
స చ సర్వాన్ సమానీయ వానరాన్ వానరర్షభః|
దిశః ప్రస్థాపయామాస దిదృక్షు ర్జనకాత్మజామ్|| 71
తతో గృధ్రస్య వచనాత్ సమ్పాతేర్హనుమాన్ బలీ |
శతయోజన విస్తీర్ణం పుపువే లవణార్ణవమ్ || 72
తత్ర లఙ్కాం సమాసాద్య పురీం రావణపాలితామ్ |
దదర్శ సీతాం ధ్యాయన్తీం అశోకవనికాం గతామ్|| 73
నివేదయిత్వా భిజ్ఞానం ప్రవృత్తిం చ నివేద్య చ |
సమాశ్వాస్య వైదేహీం మర్దయామాస తోరణమ్ || 74
పఞ్చ సేనాగ్రగాన్ హత్వా సప్తమన్తి సుతానపి।
శూర మక్షంచ నిష్పష్య గ్రహణం సముపాగమత్ || 75
అస్త్రేణోన్ముక్త మాత్మానం జ్ఞాత్వా పైతామహా ద్వరాత్ |
మర్షయన్ రాక్షసాన్ వీరో యన్తిణస్తాన్ యదృచ్ఛయా|| 76
తతో దగ్ధ్వా పురీం లఙ్కాం ఋతే సీతాం చ మైథిలీమ్ |
రామాయ ప్రియ మాఖ్యాతుం పున రాయా న్మహాకపిః ॥ 77
సోభిగమ్య మహాత్మానం కృత్వా రామం ప్రదక్షిణమ్ |
న్యవేదయత్ అమేయాత్మా దృష్టా సీతేతి తత్త్వతః || 78
తతస్సుగ్రీవ సహితో గత్వా తీరం మహోదధేః |
సముద్రం క్షోభయామాస శరై రాదిత్య సన్నిభైః ॥ 79
దర్శయామాస చాత్మానం సముద్ర స్సరితాం పతిః|
సముద్రవచనా చ్చైవ నలం సేతు మకారయత్ || 80
తేన గత్వా పురీం లఙ్కాం హత్వా రావణ మాహవే|
రామ స్సీతా మనుప్రాప్య పరాం వ్రీడా ముపాగమత్ || 81
తా మువాచ తతో రామః పరుషం జనసంసది|
అమృష్యమాణా సా సీతా వివేశ జ్వలనం సతీ|| 82
తతో గ్నివచనా త్సీతాం జ్ఞాత్వా విగతకల్మషామ్ |
బభౌ రామ స్సత్ప్రహృష్టః పూజిత స్సర్వదైవతైః || 83
కర్మణా తేన మహతా త్రైలోక్యం సచరాచరమ్ |
సదేవర్షిగణం తుష్టం రాఘవస్య మహాత్మనః॥ 84
అభిషిచ్య చ లఙ్కాయాం రాక్షసేన్ద్రం విభీషణమ్ |
కృతకృత్య స్తదా రామో విజ్వరః ప్రముమోద హ ॥ 85
దేవతాభ్యో వరం ప్రాప్య సముత్థాప్య చ వానరాన్ |
అయోధ్యాం ప్రస్థితో రామః పుష్పకేణ సుహృద్వృతః|| 86
భరద్వాజాశ్రమం గత్వా రామ స్సత్యపరాక్రమః |
భరత స్యాన్తికం రామో హనూమన్తం వ్యసర్జయత్ || 87
పున రాఖ్యాయికాం జల్పన్ సుగ్రీవసహితశ్చ సః|
పుష్పకం త త్సమారుహ్య నన్ది గ్రామం యయౌ తదా|| 88
నన్దిగ్రామే జటాన్ హిత్వా భ్రాతృభి స్సహితో నఘః |
రామ స్సీతా మనుప్రాప్య రాజ్యం పున రవాప్తవాన్ || 89
ప్రహృష్టో ముదితో లోకః తుష్టః పుష్ట స్సుధార్మికః |
నిరామయో హ్యరోగశ్చ దుర్భిక్ష భయవర్జితః॥ 90
న పుత్ర మరణం కిఇశ్చిత్ ద్రక్ష్యన్తి పురుషాః క్వచిత్ |
నార్య శ్చావిధవా నిత్యం భవిష్యన్తి పతివ్రతాః || 91
న చాగ్నిజం భయం కిఇ్చత్ నాప్సు మజ్జన్తి జన్తవః|
న వాతజం భయం కిఇశ్చిత్ నాపి జ్వరకృతం తథా॥92
న చాపి క్షుద్భయం తత్ర న తస్కరభయం తథా|
నగరాణి చ రాష్ట్రాణి ధన ధాన్యయుతాని చ॥ 93
నిత్యం ప్రముదితా స్సర్వే యథా కృతయుగే తథా|
అశ్వమేధశతై రిష్ట్వా తథా బహుసువర్ణ కైః ॥ 94
గవాం కోట్యయుతం దత్వా బ్రహ్మలోకం ప్రయాస్యతి।
అసంఖ్యేయం ధనం దత్వా బ్రాహ్మణేభ్యో మహాయశాః॥ 95
రాజవంశాన్ శతగుణాన్ స్థాపయిష్యతి రాఘవః|
చాతుర్వర్ణ్యం చ లోకే స్మిన్ స్వే స్వే ధర్మే నియోక్ష్యతి || 96
దశవర్ష సహస్రాణి దశవర్షశతాని చ|
రామో రాజ్య ముపాసిత్వా బ్రహ్మలోకం ప్రయాస్యతి ॥ 97
ఫలశ్రుతిః
ఇదం పవిత్రం పాపఘ్నం పుణ్యం వేదైశ్చ సమ్మితమ్ |
యః పఠే ద్రామచరితం సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే|| 98
ఏతదాఖ్యాన మాయుష్యం పఠన్ రామాయణం నరః|
సపుత్రపౌత్ర స్సగణః ప్రేత్య స్వర్గే మహీయతే॥ 99
పఠన్ ద్విజో వాగృషభత్వ మీయాత్
స్యాత్ క్షత్రియో భూమి పతిత్వ మీయాత్ |
వణిగ్జనః పణ్య ఫలత్వ మీయాత్
జనశ్చ శూద్రోపి మహత్త్వ మీయాత్ || 100
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే
బాలకాణ్డే శ్రీరామాయణ కథా సంక్షేపో నామ ప్రథమస్సర్గః
సంక్షేప రామాయణం సంపూర్ణమ్ ||
