April 17, 2024
అలనాటి సంప్రదాయపు పాట
March 9, 2024
సంక్షేప రామాయణం
సంక్షేప రామాయణం
శ్రీమద్వాల్మీకీయే రామాయణే బాలకాండమ్ ।
అథ ప్రథమస్సర్గః ।
తపస్స్వాధ్యాయనిరతం తపస్వీ వాగ్విదాం వరమ్ ।
నారదం పరిపప్రచ్ఛ వాల్మీకిర్మునిపుంగవమ్ ॥ 1 ॥
కోఽన్వస్మిన్ సామ్ప్రతం లోకే గుణవాన్ కశ్చ వీర్యవాన్ ।
ధర్మజ్ఞశ్చ కృతజ్ఞశ్చ సత్యవాక్యో దృఢవ్రతః ॥ 2 ॥
చారిత్రేణ చ కో యుక్తః సర్వభూతేషు కో హితః ।
విద్వాన్ కః కస్సమర్థశ్చ కశ్చైకప్రియదర్శనః ॥ 3 ॥
ఆత్మవాన్ కో జితక్రోధో ద్యుతిమాన్ కోఽనసూయకః ।
కస్య బిభ్యతి దేవాశ్చ జాతరోషస్య సంయుగే ॥ 4 ॥
ఏత దిచ్ఛామ్యహం శ్రోతుం పరం కౌతూహలం హి మే ।
మహర్షే! త్వం సమర్థోఽసి జ్ఞాతు మేవం విధం నరమ్ ॥ 5 ॥
శ్రుత్వా చైతత్త్రిలోకజ్ఞో వాల్మీకే ర్నారదో వచః ।
శ్రూయతా మితి చామన్త్య్ర ప్రహృష్టో వాక్య మబ్రవీత్ ॥ 6 ॥
బహవో! దుర్లభాశ్చైవ యే త్వయా కీర్తితా గుణాః ।
మునే వక్ష్యా మ్యహం బుద్ధ్వా తైర్యుక్త శ్శ్రూయతాం నరః ॥ 7 ॥
ఇక్ష్వాకువంశ ప్రభవో రామో నామ జనై శ్శ్రుతః ।
నియతాత్మా మహావీర్యో ద్యుతిమాన్ ధృతిమాన్ వశీ ॥ 8 ॥
బుద్ధిమాన్ నీతిమాన్ వాగ్మీ శ్రీమాన్ శత్రునిబర్హణః ।
విపులాంసో మహాబాహుః కంబుగ్రీవో మహాహనుః ॥ 9 ॥
మహోరస్కో మహేష్వాసో గూఢజత్రు రరిందమః ।
ఆజానుబాహు స్సుశిరాః సులలాట స్సువిక్రమః ॥ 10 ॥
సమ స్సమవిభక్తాంగః స్నిగ్ధవర్ణః ప్రతాపవాన్ ।
పీనవక్షా విశాలాక్షో లక్ష్మీవాన్ శుభలక్షణః ॥ 11 ॥
ధర్మజ్ఞః సత్యసంధశ్చ ప్రజానాం చ హితే రతః ।
యశస్వీ జ్ఞానసంపన్నః శుచిర్వశ్యః సమాధిమాన్ ॥ 12 ॥
ప్రజాపతిసమః శ్రీమాన్ ధాతా రిపునిషూదనః ।
రక్షితా జీవలోకస్య ధర్మస్య పరిరక్షితా ॥ 13 ॥
రక్షితా స్వస్య ధర్మస్య స్వజనస్య చ రక్షితా ।
వేదవేదాంగ తత్త్వజ్ఞో ధనుర్వేదే చ నిష్ఠితః ॥ 14 ॥
సర్వశాస్త్రార్థ తత్త్వజ్ఞో స్మృతిమాన్ ప్రతిభానవాన్ ।
సర్వలోక ప్రియ స్సాధుః అదీనాత్మా విచక్షణః ॥ 15 ॥
సర్వదాభిగతః సద్భిః సముద్ర ఇవ సింధుభిః ।
ఆర్య స్సర్వసమశ్చైవ సదైక ప్రియదర్శనః ॥ 16 ॥
స చ సర్వగుణోపేతః కౌసల్యానందవర్ధనః|
సముద్ర ఇవ గామ్భీర్యే ధైర్యేణ హిమవానివ ॥ 17
విష్ణునా సదృశో వీర్యే సోమవత్త్రియ దర్శనః|
కాలాగ్ని సదృశః క్రోధే క్షమయా పృథివీసమః|| 18
ధనదేన సమస్త్యాగే సత్యే ధర్మ ఇవాపరః|
త మేవంగుణసమ్పన్నం రామం సత్యపరాక్రమమ్ || 19
జ్యేష్ఠం శ్రేష్ఠగుణై ర్యుక్తం ప్రియం దశరథ స్సుతమ్ |
ప్రకృతీనాం హితై ర్యుక్తం ప్రకృతి ప్రియ కామ్యయా|| 20
యౌవరాజ్యేన సంయోక్తు మైచ్ఛ తీత్యా మహీపతిః|
తస్యాభి షేక సమ్భారాన్ దృష్ట్వా భార్యా థ కైకయీ॥ 21
పూర్వం దత్తవరా దేవీ వరమేన మయాచత।
వివాసనం చ రామస్య భరతస్యాభిషేచనమ్|| 22
స తస్య వచనా చ్చైవ ధర్మపాశేన సంయతః|
వివాసయామాస సుతం రామం దశరథః ప్రియమ్ || 23
స జగామ వనం వీరః ప్రతిజ్ఞా మనుపాలయన్|
పితు ర్వచననిర్దేశాత్ కైకేయ్యాః ప్రియకారణాత్ | 24
తం ప్రజన్తం ప్రియో భ్రాతా లక్ష్మణో నుజగామ హ|
స్నేహా ద్వినయసంపన్నః సుమిత్రానన్దవర్ధనః || 25
భ్రాతరం దయితో భ్రాతుః సౌభ్రాత్ర మనుదర్శయన్ |
రామస్య దయితా భార్యా నిత్యం ప్రాణసమాహితా॥ 26
జనకస్య కులే జాతా దేవమాయేవ నిర్మితా|
సర్వలక్షణ సమ్పన్నా నారీణా ముత్తమా వధూః॥ 27
సీతా ప్యనుగతా రామం శశినం రోహిణీ యథా|
పౌరై రనుగతో దూరం పిత్రా దశరథేన చ॥ 28
శృంగిబేర పురే సూతం గంగాకూలే వ్యసర్జయత్ |
గుహ మాసాద్య ధర్మాత్మా నిషాదాధిపతిం ప్రియమ్ || 29
గుహేన సహితో రామో లక్ష్మణేన చ సీతయా|
తే వనేన వనం గత్వా నదీ స్తీర్వా బహూదకాః || 30
చిత్రకూట మనుప్రాప్య భరద్వాజస్య శాసనాత్ |
రమ్య మావసథం కృత్వా రమమాణా వనే త్రయః॥ 31
దేవగంధర్వ సఙ్కాశాః తత్ర తే న్యవసన్ సుఖమ్|
చిత్రకూటం గతే రామే పుత్రశోకాతుర స్తదా|| 32
రాజా దశరథ స్స్వర్గం జగామ విలపన్ సుతమ్ |
మృతే తు తస్మిన్ భరతో వసిష్ఠ ప్రముఖై ర్ద్విజైః|| 33
నియుజ్యమానో రాజ్యాయ నైచ్ఛ ద్రాజ్యం మహాబలః|
స జగామ వనం వీరో రామపాద ప్రసాదకః|| 34
గత్వా తు స మహాత్మానం రామం సత్యపరాక్రమమ్ |
అయాచ ద్య్రతరం రామం ఆర్యభావపురస్కృతః ॥ 35
త్వమేవ రాజా ధర్మజ్ఞ ఇతి రామం వచో బ్రవీత్ |
రామోపి పరమోదారః సుముఖ స్సుమహాయశాః|| 36
నచైచ్ఛ త్పితు రాదేశాత్ రాజ్యం రామో మహాబలః|
పాదుకే చాస్య రాజ్యాయ వ్యాసం దత్వా పునః పునః|| 37
నివర్తయామాస తతో భరతం భరతాగ్రజః|
స కామ మనవాప్యైవ రామపాదా వుపస్పృశన్ || 38
నన్దిగ్రామేకరోద్రాజ్యం రామాగమన కాంక్షయా|
గతే తు భరతే శ్రీమాన్ సత్యసన్ధ జితేన్డ్రియః॥ 39
రామస్తు పునరాలక్ష్య నాగరస్య జనస్య చ|
తత్రాగమన మేకాగ్రో దణ్ణకాన్ ప్రవివేశ హ॥ 40
ప్రవిశ్య తు మహారణ్యం రామో రాజీవలోచనః |
విరాధం రాక్షసం హత్వా శరభంగం దదర్శ హ॥ 41
సుతీక్ష్ణం చాప్యగస్త్యఞ్చ అగస్త్య భ్రాతరం తథా|
అగస్త్య వచనా చ్చైవ జగ్రాహైన్ద్రం శరాసనమ్|| 42
ఖడ్గం చ పరమ ప్రీతః తూణీ చాక్షయ సాయకౌ|
వసత స్తస్య రామస్య వనే వనచరై స్సహ|| 43
ఋషయో భ్యాగమన్ సర్వే వధాయాసుర రక్షసామ్ |
స తేషాం ప్రతిశుశ్రావ రాక్షసానాం తథా వనే ॥ 44
ప్రతిజ్ఞాతశ్చ రామేణ వధ స్సంయతి రక్షసామ్ |
ఋషీణామగ్ని కల్పానాం దణ్డకారణ్య వాసినామ్|| 45
తేన తత్రైవ వసతా జనస్థాననివాసినీ|
విరూపితా శూర్పణఖా రాక్షసీ కామరూపిణీ|| 46
తత శ్శూర్పణఖావాక్యాత్ ఉద్యుక్తాన్ సర్వరాక్షసాన్ |
ఖరం త్రిశిరసం చైవ దూషణం చైవ రాక్షసమ్ || 47
నిజఘాన రణే రామః తేషాంచైన పదానుగాన్|
వనే తస్మి న్నివసతా జనస్థాన నివాసినామ్|| 48
రక్షసాం నిహతా న్యాసన్ సహస్రాణి చతుర్దశ |
తతో జ్ఞాతివధం శ్రుత్వా రావణః క్రోధమూర్ఛితః|| 49